Để cảm nhận một đĩa xôi ngon chúng ta cần rất nhiều yế tố. Xôi ngon là xôi có độ dẻo, thơm, mềm, có hương vị đặc trưng của loại xôi đó. ’’Linh hồn’’ của một món xôi ngon gần như nằm hoàn toàn ở loại gạo nếp bạn chọn. Mỗi loại nếp sẽ có những đặc điểm, độ nở, độ dẻo riêng để phù hợp với món xôi bạn nấu. Vậy, nếp nào nấu xôi ngon nhất? Giá thành của nếp là bao nhiêu? Đặc điểm của các loại nếp này là gì?
1.1 Nếp Cẩm
Hạt gạo có hình dáng căng tròn, màu sắc tím sẫm nhưng phần thân bụng hạt có màu hơi vàng nhạt. Ở Việt Nam những nơi có khí hậu mát mẻ, vùng núi cao thường trồng nhiều nếp cẩm. Đặc biệt là các tỉnh như Hà Giang, Điện Biên, Thái Bình, Ninh Bình hay vùng núi Tây Bắc.
Vỏ cám (lớp ngoài cùng) của gạo nếp cẩm được tìm thấy chứa lượng anthocyanin ở mức cao nhất trong các loại thực phẩm. Gạo nếp cẩm có màu đen sẫm và thường chuyển sang màu tím sẫm khi nấu. So với các loại gạo khác, nếp cẩm có hàm lượng protein cao hơn. Khi nấu xôi, nếp cẩm có mùi rất thơm đặc trưng chỉ có nếp cẩm mới có. Phù hợp để nấu xôi nếp cẩm, cháo, món tráng miệng, hoặc ăn cùng sữa chua (sữa chua nếp cẩm).
1.2 Nếp nương Tây Bắc
Gạo nếp nương được trồng trên nương và phát triển nhờ nguồn nước từ núi rừng. Gạo này được trồng chủ yếu ở vùng núi Tây Bắc, Việt Nam. Vùng đất này có điều kiện tự nhiên với địa hình núi non, khí hậu mát mẻ. Đồng thời có nguồn nước trong lành từ núi rừng. Tất cả đã tạo sự thuận lợi cho việc trồng gạo nếp nương. Trên những ruộng bậc thang lưng chừng núi ấy, chỉ có thể cấy được một vụ nếp nương, nên hạt gạo nếp nương rất quý, đó là sự kết tinh từ những màu mỡ của đất, của trời trong cả một năm. Nên khi được thu hoạch, gạo nếp nương đã trở thành một đặc sản gạo quý của vùng núi cao Tây Bắc.
Nếp nương trắng có hạt dài, mẩy, mang màu sắc trắng sữa. Khi nấu chín, nếp nương trắng trở nên sáng bóng. Bên cạnh đó còn có vị ngọt thơm và đặc điểm mềm, dẻo. Gạo mang hương thơm dịu, nhẹ từ khi còn là hạt gạo. Khi nấu chín, nếp nương trở thành gạo dẻo, thơm ngọt. Đây là một trong những loại gạo nếp ngon nhất.
